Czas czytania: ok. 9 min
Data publikacji: 07.12.2022
Praktyki dark patterns - podstawy, które warto znać.
Projektowanie wymaga przemyślenia, opracowania koncepcji i zastanowienia się, dlaczego tworzymy stronę, co chcemy nią osiągnąć i do kogo ją kierujemy. Ustalenie grupy docelowej pozwoli nam na stwierdzenie, jakie oczekiwania będą mieli użytkownicy wobec naszej platformy. Aby osiągnąć dobre rezultaty, musimy zbilansować nasze cele z tymi, jakie mają odbiorcy. Dark patterns to praktyki nastawione stricte na korzyść właściciela strony internetowej lub też mówiąc ogólnie, całej firmy. Można powiedzieć, że jest to UX’owy odpowiednik black hat SEO.
Czym są dokładnie dark patterns? Jak się przejawiają? Sprawdźmy to!
Dark Patterns - definicja
Jeśli mówimy o dark patterns, możemy spotkać się również z określeniem “deceptive design”. Jeśli mielibyśmy w dość prosty sposób wyjaśnić to pojęcie, to powiedzielibyśmy, że są to taktyki projektowe, wykorzystywane przy tworzeniu konkretnych sekcji, elementów lub całych interface’ów, które “zmuszają” ludzi do podejmowania decyzji, podjęcia działań, których oryginalnie by nie mieli zamiaru podjąć. Stosowanie dark patterns może mieć swoje poziomy. Nie wszystkie będą aż tak drastyczne i rzucające się w oczy - spotkamy zarówno te subtelne, jak i ewidentne kłamstwa. Czynnikiem, który łączy różne te zachowania, jest sam fakt, że kosztują one użytkownika czas i/lub pieniądze oraz podważają oryginalną jego intencję.
Dark Patterns - skąd pochodzi nazwa
Określenie Dark Patterns zostało wysunięte przez Harry’go Bringull’a, UX designer’a, który zagadnienia związane ze zwodniczym projektowaniem omawia między innymi na stronie darkpatterns.org. czy chociażby w swojej książce. Swoje badania zaczął już w 2010 roku i jak sam mówi, w tym czasie był jeszcze na tyle naiwny, że wierzył, że może przekonać firmy praktykujące dark patterns do bardziej etycznych działań.
,,One of the reasons is that Dark Patterns are low-effort and high impact. They generate profit and they are straightforward to make.” (,,Jednym z powodów jest to, Dark Patterns można uzyskać niskim nakładem pracy, ale z dużym rezultatem. Generują zysk i są proste do wykonania.")
Na prowadzonej przez niego platformie również znajdziemy samą definicję i brzmi ona następująco: ,,Deceptive design patterns (also known as "dark patterns") are tricks used in websites and apps that make you do things that you didn't mean to, like buying or signing up for something.” (tł. ,,....sztuczki stosowane w witrynach i aplikacjach, które sprawiają, że robisz rzeczy, których nie zamierzałeś, np. kupujesz lub zapisujesz się na coś.")
Dark Patterns - popularne taktyki
Roach Motel (w bezpośrednim tłumaczeniu “motel dla karaluchów”), czyli usługa, do której jesteśmy w stanie bardzo łatwo dołączyć, natomiast sama rezygnacja jest znacznie utrudniona. Przykładem może być tutaj abonament w wersji premium, czy chociażby subskrypcja online którą można anulować tylko telefonicznie. Taką taktykę stosuje m.in. Amazon, gdzie po wyrażeniu chęci rezygnacji musimy przejść przez kilkupoziomowy proces, który może nas po prostu zdemotywować.
Podstępne/podchwytliwe pytania, czyli takie, które zmuszają do udzielenia odpowiedzi, której nie planowaliśmy udzielić. Szczególnie proste do przeoczenia w momencie, gdy czytamy szybko, a wręcz wybiórczo. Dodatkowym zabiegiem, który ma przechytrzyć użytkownika, jest stosowanie skomplikowanych konstrukcji zdania (np. takich, które będą zawierały potrójne zaprzeczenia, przez co łatwo źle zinterpretować intencję przekazu).
Podrzucanie produktów do koszyka, czyli zabieg bardzo skrajny. Podczas zakupów na platformach e-commerce możemy spotkać się z zabiegiem, w którym to do naszego koszyka dodawane są elementy, których sami nie zapisywaliśmy. Nie jest to aż tak popularne zachowanie, ale przed przejściem do zakupu zawsze warto jeszcze raz sprawdzić swój koszyk.
Wysysanie prywatnych informacji, czyli nic innego jak wydobywanie i śledzenie informacji na temat użytkownika. Co jednak istotnie, nie są to dane potrzebne w danym procesie (np. rejestracji), a takie, które pozwolą na osiągnięcie późniejszych korzyści dla firmy (właściciela platformy). Dość często zabieg taki kamuflowany jest pod komunikatem “Możemy spotkać się tutaj z określeniem “privacy zuckering”, nawiązującym do Marka Zuckerberga, czyli założyciela Facebooka.
Spam znajomych, czyli sposób, który w żadnym stopniu nie przypomina już działań ux’owych. Produkt/ usługa, z której korzystamy, może poprosić nas o dane e-mail, bądź też profil na mediach społecznościowych prosi o zgodę na Twój e-mail lub media społecznościowe i tak jak w innym przypadku, jest to pod pretekstem lepszej personalizacji np. dopasowaniu profili z contentem, możliwych znajomych etc. Co się dzieje później? Omawiany produkt/usługa dobywa posiadane przez nas kontakty i przesyła komunikaty w naszym imieniu.
Ukryte koszty, czyli takie, które nie są nam przedstawiane aż do momentu, gdy dotrzemy do ostatniego etapu…i jak chociażby jesteśmy przyzwyczajeni do kosztów przesyłki (nawet jeśli nie było o nich wzmianki na stronie), tak np. dodatkowe naliczenie podatku może nas zaskoczyć.
Zapobieganie porównywaniu cen, czyli nic innego jak blokowanie użytkownika przed świadomym zakupem, utrudniając mu porównanie cen "tych samych" (lub też bardzo podobnych) produktów/usług
“Zmyłka”, czyli w projekcie zastosowano zabiegi, które celowo mają nakierować i skupić naszą uwagę na dany element, aby odwrócić naszą czujność.
Przynęta i przekierowanie, czyli w momencie, kiedy zamierzamy zrobić jedną rzecz, to nieoczekiwanie dzieje się coś innego - np jesteśmy przekierowywani do innego elementu, bądź też podstrony. Jako bardziej klarowny przykład podaje się m.in. reklamy produktów, które po kliknięciu przenosi nas do zupełnie innego egzemplarza niż ten, który został nam pierwotnie zareklamowany.
Confirmshaming jest wykorzystywany do nakłaniania użytkownika do podjęcia jakiejś decyzji, sugerując, że drugi wybór (zazwyczaj odmowa) będzie o nim źle świadczyć. Przykładowo: mamy zapis do newslettera i zamiast ,,Zapisuję się i odbieram rabat”/ ,,Nie, dziękuję” mamy ,,Odbieram rabat 30%”/,,Nie, nie chcę zaoszczędzić “. Taka taktyka ma wzbudzać poczucie winy lub sprawić, że poczujemy się głupio.
Ukryte reklamy , czyli takie, które wtapiamy do ich otoczenia. takie, które na pierwszy rzut oka nie wyglądają jak reklamy. Można by pomyśleć, że to dobrze, że dostosowujemy reklamy do platformy, ale mimo wszystko warto te elementy rozróżniać, ponieważ przez takie zabiegi przechodzimy do oferty reklamowej, której nie mieliśmy zamiaru oglądać.
Wymuszone przedłużanie, czyli rodzaj dark patterns, w którym nie jesteśmy informowani o końcu darmowego okresu próbnego, w zamian za to z naszej karty zostają pobierane środki. Jesteśmy w ten sposób pozbawieni możliwości podjęcia decyzji, czy chcemy dalej korzystać z oferty, czy też nie. Ten zabieg może być też łączony ze wcześniej wspomnianym Roach Motel.
Inne popularne zabiegi:
-
Banery z niezauważalnym “x” 1. możemy po prostu nie zwrócić na niego uwagi, w związku z zakamuflowaniem 2. trudno nam będzie w niego wycelować i nieintencjonalnie, zamiast usunąć baner możemy przejść do miejsca do którego kieruje
-
Umieszczanie niewielkiego komunikatu z możliwością odmowy dopiero na samym dole.
-
Komunikat z akceptacją jest wyraźnie większy i bardziej wyrazisty w porównaniu do odmowy
Na stronie https://www.deceptive.design/ znajdziemy tzw. Hall of shame, a na https://darkpatternstipline.org/sightings/ zauważone i zgłoszone przez ludzi zachowania dark patterns.
Dołącz do ponad 513 tysięcy ludzi, którzy tworzą strony za darmo i bez kodowania
Czy cookies to dark patterns?
Z ciasteczkami spotkamy się na każdej stronie. Jednak nie każda pozwoli nam na ich proste i szybkie odrzucenie. Taktyki stosowane na niektórych platformach www klasyfikujemy właśnie do dark patterns. W momencie, gdy wyświetla nam się komunikat o ciasteczkach zamiast przycisków “Akceptuję” “Nie akceptuję” otrzymujemy np. “Akceptuję” i Zarządzaj ciasteczkami“. Dopiero tam możemy odmówić zgody na stosowanie dodatkowych cookies’ów. Jeszcze większym utrudnieniem będzie zaznaczenie wszystkich zgód i w tym momencie użytkownik musi wszystkie odznaczyć i dopiero później zapisać zmiany. Oczywiście nie jest to trudne w wykonaniu, ale sam ten trik ma na celu zdemotywowanie takiego odbiorcy lub jego zmylenie (zazwyczaj przy zarządzaniu ciasteczkami wszystkie są odznaczone brakiem zgody, ale właśnie możemy spotkać się z odwrotnym zabiegiem). W skrócie:- opcja tylko akceptacji (brak buttonu odmowy)
- przejście do ustawień zamiast button odmowy - duży kontrast między buttonami
- definiowanie niektórych cookies’ów marketingowych jako te wymagane
- zapełnienie belki z informacją o cookies’ach przysłaniając 50%+ powierzchni treści
Dark Patterns - podsumowanie
Działania, z którymi możemy spotkać się na niektórych platformach, niekoniecznie są dobrymi taktykami UX. To prawda, spełniają one swoją rolę (a przynajmniej tą narzuconą przez właściciela strony, firmy), ale niekoniecznie robią to moralnie. Oczywiście wiele zależy od intencji. Nie wszystkie zabiegi lepiej podkreślające dany wybór będziemy rozpatrywać jako dark patterns. Jeśli dajemy użytkownikowi faktyczny, uczciwy wybór, to nie powinno być problemu. Dark patterns może wydawać się nam korzystny, ale w rzeczywistości zabiegi takie nie będą długofalowe. Na początku wyniki/zyski faktycznie mogą wzrosnąć, natomiast w międzyczasie niszczymy relacje z naszym odbiorcą. Niektórym może wydawać się, że utrata jednego klienta i pozyskanie dziesięciu w pełni to rekompensują, natomiast z czasem najprawdopodobniej okaże się, że dane się odwrócą, ponieważ w prowadzeniu strony i całej działalności, istotna jest również opinia i relacja. Stosując dark patterns naruszamy obydwa te aspekty.
Na deceptive design należy uważać zarówno zakładając strony internetowe, jak i z nich korzystając.
Zauważmy, że samo istnienie black patterns świadczy o wadze projektowania.
Może cię zainteresować:
Autor: Kaja Rowicka
Popularne artykuły.
Kreator stron www WebWave umożliwia tworzenie stron www z pełną swobodą. Strony internetowe możesz tworzyć zaczynając od czystej karty lub wykorzystując szablony www. Strona www bez kodowania? To łatwe - zacznij już teraz.
contact@webwavecms.com
+48 731 395 898
Porozmawiaj z nami na czacie
Od godziny 08:00 do 24:00
Ta strona została stworzona w kreatorze WebWave.
Znajdziesz nas na:
